عطاری خراسانی

نقد و بررسی

زرنیخ :

این کانی جزو کانی های اذرین(ماگمایی) بوده و غیر سیلیکاتی میباشد با فرمول شیمیایی As₂S₃،سولفید آرسنیک، با ساختار بلوری تک‌شیب،
از ذخاير زرنيخ ديگري که در ايران گزارشي از آنها ارائه شده است:
زرنيخ عربشاه استان کردستان که در فاصله 11 کيلومتري بيجار واقع شده است، زرنيخ تکمه داش، آذربايجان شرقي که در 79 کيلومتري شرقي تبريز قرار دارد. زرنيخ کاشمر استان خراسان که در 98 کيلومتري کاشمر واقع شده است و بالاخره زرنيخ دستجرد استان اردبيل که در 84 کيلومتري جلفا قرار دارد همچنين در استان کردستان در معدن انتيموان داشکسن مقداري زرنيخ وجود دارد.

زرنیخ در مخزن الادویه :

ماهیت آن: جسمی است که متکون می‌گردد در معدن خود مانند تکون کبریت از بخار
دخانی که مصادف آن گردد و رطوبت در قعر معدن ولیکن ماده ارضی و رطوبت ثقیل در این بیشتر است و جزو ناری و کبریتیت غالب و لهذا این مشتعل نمی‌گردد به خلاف کبریت که به رسیدن اندک آتشی بدان مشتعل می‌گردد و آن پنج نوع می‌باشد زرد و سرخ و سبز و سیاه و سفید و بهترین آن همه زرد صفایحی مانند طلق و براق به رنگ ذهب است و این را زرنیخ ورقی و بدخشی نامند و به هندی هرتال ورقی و بهترین آن سرخ صافی شبیه به اسرنج است که زود مفتت گردد و بوی کبریت از آن آید و گاه می‌سوزانند زرنیخ را و مصاعد در طبخ می‌کنند و آن را شرار می‌نامند از جهت مشابهت به شرار آتش در براقی اجزایی که ظاهر می‌گردد در آن و این قاتل و بسیار حاد سوزنده است و داخل مراهم محلله جالیه می‌کنند و این هر دو قسم سبز و سیاه آن نیز ردی‌تر از گل انواع آن و غیر مستعمل‌اند به سبب قوّت احراق آن و سفید آن را زرنیخ النوره و دواءالشعر نامند و بدترین انواع است بعد از آن هر دو قسم قاتل است و بعضی سفید آن را قوی‌تر و حادتر می‌دانند از آن هر دو و سمیت آن را علاج نیست و زرنیخ محرق الطف و قوّت سمیت آن بیشتر و قتال مگر آنکه خوب آن را سوخته و قتل نموده باشند و مقدار کم آن را با شرایط آن در امراض مقرره بخورند و زرنیخ سفید یحتمل که همان باشد که سرمه سفید نامند و در اثمد مذکور شد.

طبیعت: زرد آن در سیّم گرم و خشک و سرخ آن در چهارم و سه نوع دیگر از همه اقوی و
از سمومات‌‌اند و گفته‌اند سیاه آن در چهارم و اصفر در اول چهارم و اخضر در وسط
سیّم و احمر و ابیض در اول آن و قوّت آن تا هفت سال باقی می‌ماند.

افعال و خواص: همه انواع آن لذاع و معفن و محرق و با قوّت قابضه و خورنده گوشت
زاید زخمها و جالی آثار خون مرده و رافع سعفه و جرب و آکله و کشنده اقسام کرم معده
و سترنده موی و با راتینج جهت داءالثعلب و با آهک و خاکستر و امثال آن جهت ستردن
موی و محرق آن گویند در این فعل اقوی است و با زفت جهت برص ناخن و با روغن زیتون و
امثال آن جهت رفع قمل و هوام بدن و با پیه جهت تحلیل خراجات و با روغن گل سرخ جهت
بثور مقعده و بواسیر و جراحت بینی خصوص سرخ آن و با ادویه مناسبه جهت بردن گوشت
زاید و رویانیدن گوشت بن دندان و خوردن زرد خام آن مقدار کمی برای سرفه رطوبی و ضیق
النفس بارد بلغمی نافع و بخور آن با راتینج به نحوی که دود آن به حلق رسد با انبوبه
جهت سرفه رطوبی کهنه و به دستور بخور آن به واسطه انبوبه با میعه و مغز چلغوزه و
مغز بادام بالسویه و از مجموع مقدار نیم درم جهت ربو و ضیق النفس و سرفه مزمن بغایت
مؤثر با تکرار عمل و به شرط آنکه بعد از عمل حریره آرد گندم با مغز بادام و روغن
تازه جهت رفع غالیه آن بنوشند و یک دانگ سرخ آن با عسل جهت تصفیه آواز و رفع چرک
سینه ولیکن چون قوی است حذر از آن اولی است و آشامیدن آن را با پیه و قی کردن جهت
تب ربع مؤثر و حتی المقدور اگر آن را از داخل استعمال نمایند اولی است و طلای زرنیخ
سرخ با بول حمار و به دستور از هر عضوی که خواهند موی در آن نروید مانند زیر بغل و
غیر آن باید که موی آن را بکنند و زرنیخ سرخ را یا آب بنج تازه بدان موضع بمالند
دیگر نروید و مجرب دانسته‌اند و طلای آن با زهره گاو و آب حی العالم و شبت جهت منع
سوزانیدن آتش چون آن را مس نمایند مؤثر و سنون سوخته سرشته آن با بول صبیان جهت
بردن گوشت فاسد متعفن دندان و رویانیدن گوشت صحیح مجرب و با سرگین گنجشک جهت ثآلیل
و با صبر و حب البان مقشر و آب گندنا جهت سقوط دانه بواسیر و التیام جمیع زخمها
بیعدیل و چون زرنیخ و زاج را هم وزن نرم سوده در روغن یاسمین که به هندی چنبیلی
نامند خوب بجوشانند و هر عضوی که جرب رطب داشته باشد با آب گرم خوب بشویند که چرک
آن پاک شود و با پر مرغی بر آن بمالند در چند مرتبه زایل می‌گردد و چون زرنیخ را در
شیر حل کنند هر مگس که در آن افتد بمیرد و گویند هر مگس که بر آن عبور کند هم
بمیرد.

مقدار شربت آن: تا نیم درهم. مصلح تعفین آن اخلاط را پوست هلیله زرد است.

بدل زرنیخ زرد نصف وزن آن سرخ است و بدل آن هر دو در اکثر افعال کبریت و اکثار

مشخصات فنی

فیلم محصول

پرسش و پاسخ

ارسال پرسش جدید

نام :
ایمیل :
متن :
کد امنیتی :