عطاری خراسانی

كلیات
یکی از ارزنده ترین فرآورده های جنگل های غرب ایران در جنگل های سردشت، بانه، مریوان، کرمانشاه، ایلام و لرستان سقز یا شیره جمع آوری شده و پرورده درختان بنه می باشد. بهره برداری از محصولات فرعی جنگل ها و مراتع در ایران از دیرباز رایج بوده و فرآورده های گیاهی جهت مصارف گوناگون داروئی، خوراکی و صنعتی مورد استفاده مردم قرار گرفته است.

سقز صمغ، رزین یا شیره غلیظ درختی به نام بنه یا درخت پسته وحشی است. معمولا از تنه این درخت در فصل خزان به طور طبیعی یا با دادن شکاف، صمغی خارج می شود که در فارسی به آن سقز گویند و در آدامس مورد استفاده قرار می گیرد و همچنین خواص درمانی و صنعتی زیادی دارد.

شیره سقز در زمان ترشح از تنه درخت به رنگ سبز روشن بوده و غلیظ و چسبناک است و به عنوان یک مسهل و ملین در درمان یبوست کاربرد دارد و چون مقوی معده بوده و به هضم غذا کمک می کند و اشتها آور خوبی است حکمای مشهوری چون بوعلی سینا از آن برای درمان یک سری از بیماری های گوارشی استفاده می کرده اند.

سقز همچون آنتی بیوتیک تا حدودی با باکتری عامل اصلی زخم معده و اثنی عشر مقابله می کند ضمن این که بسیاری از اهالی محلی، شیره خام سقز را در حالت ناشتا می خورند، چون عقیده دارند موجب دفع سنگ کلیه می شود.

سقز می تواند به عملکرد بهتر کبد و طحال نیز کمک کند و ضماد آن با پیه آب شده برای نرم کردن ناخن های تاب دار و خشک و التیام شقاق نشیمنگاه مفید است و مخلوط آن با روغن زیتون برای برطرف کردن ورم و ترک پوست و خارش بدن، بسیار سودمند است.

از دیدگاه حکمای طب سنتی مالیدن شیره سقز روی زخم به التیام آن کمک می کند و از بخار پخت سقز برای تقویت چشم استفاده می شده و می تواند به تسکین دردهای مفصلی و روماتیسمی کمک کند و برای آسم و برونشیت مفید است.

موارد کاربرد سقز

الف - استفاده از صمغ بنه در طب سنتی
از سقز خام که به نام محلی داچکه تاله در سنندج معروف است به طور سنتی برای درمان های زیر استفاده می شود:
- برای خارج کردن موم از داخل روده
- التیام زخم، که بر روی زخم مالیده می شود
- از بخار پخت سقز برای تقویت چشم، به عنوان مسهل
- برای تسکین دردهای مفصلی و روماتیسمی
- به صورت مخلوط با زفت برای درمان کچلی، از پودر آن به صورت خوراکی برای نرمی سینه و تسکین دردهای ریوی استفاده می شد.

با جویدن آدامس طبیعی سقز بر میزان ترشحات بزاقی افزوده و از میزان اسید دهان کاسته می شود و این خود عاملی برای رفع بوی بد دهان و پیشگیری از پوسیدگی دندان است و برای افرادی که دچار خشکی دهان هستند جویدن مستمر سقز توصیه می شود.